KRW op rood, maar hoe zit het écht met de waterkwaliteit?

Specifiek Zeeuwse uitdagingen

“De uitvoering van de KRW-maatregelen vraagt veel van ons”, vertelt Wim, “en het ‘one out, all out-principe’ van de Kaderrichtlijn Water maakt het ons niet gemakkelijker.”
Het werkgebied van Waterschap Scheldestromen is namelijk een bijzonder gebied met de meeste brakke wateren van Nederland. Om precies te zijn: van de 39 waterlichamen in Zeeland is er 1 zoet en de rest is brak. Brak water is zoutachtig water dat minder zout is dan zeewater. Het komt voor op de overgang van zoet- naar zeewater, vaak bij riviermondingen. In brak water zitten van nature bepaalde stoffen die je er niet uit kunt halen, zoals arseen, ammonium, vanadium, borium en uranium. Maar de normen voor de waterkwaliteit zijn grotendeels gebaseerd op zoet water en deze stoffen zijn als ongewenst aangemerkt. Het is voor Waterschap Scheldestromen een onmogelijke opgave om die uit de watersystemen te verwijderen. Wim: “En dat zorgt er dus voor dat wij voortdurend ‘op rood’ blijven staan.”

Een andere specifiek Zeeuwse uitdaging wordt gevormd door onze Belgische buren. De KRW is weliswaar een Europese richtlijn, maar naast een gemeenschappelijke basis kijken alle landen ook naar door henzelf geselecteerde, specifieke stoffen. België heeft hierin andere keuzes gemaakt dan Nederland. Met als gevolg dat water dat vanuit België naar Zeeland stroomt, aan een andere norm is getoetst dan de Nederlandse. En dat Waterschap Scheldestromen nog met dat water aan de slag moet.

“Maar we doen onze uiterste best en we doen enorm veel”, zegt Wim, “en daardoor voldoen we al aan een flink aantal eisen. Zo is ca. 76% van de stoffen in onze watersystemen op orde en maken we grote vorderingen op het gebied van biologie en vispasseerbaarheid. De opgave is dat in 2027 60% van ons werkgebied vispasseerbaar moet zijn en dat doel gaan we halen. Daarnaast maken we flinke stappen in het hanteren van een natuurlijker peilbeheer in meer wateren en werken we hard aan de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Ook best een ingewikkelde opgave, want daarvoor heb je grond nodig. De makkelijkste kilometers oever zijn inmiddels aangelegd, maar we hebben nog 38km te gaan en het is lastig daar ruimte voor te vinden.”

In gesprek op basis van heldere informatie

Om doelen te kunnen behalen, moeten afspraken over stoffenreductie worden gemaakt met bedrijven en agrariërs. Wim: “Daarvoor is gedetailleerde informatie belangrijk. Mensen willen best aan de slag maar ze moeten wel weten waarmee. Met een KRW-rapport waarin staat ‘rood = onvoldoende’ kun je niet werken. Je moet precies weten hoeveel van elke stof in een waterlichaam voorkomt en welke stof nog een probleem is. Bovendien wil je mensen gemotiveerd houden. Dat kan als je inzichtelijk maakt welke resultaten de geleverde inspanningen al hebben opgebracht.”

Daarnaast willen bestuur en Algemene Vergadering inzicht in de voortgang. Wim: “Op de jaarlijkse KRW-rapportage volgt vaak vrij ongenuanceerde publiciteit: ‘de waterkwaliteit in Nederland is niet goed’. Bestuursleden en de Algemene Vergadering stellen de terechte vraag of we wel genoeg doen om de waterkwaliteit te verbeteren. En wát we dan doen. Als bestuurder heb ik instrumenten nodig waarmee ik dat inzicht op een laagdrempelige manier kan geven. Gedetailleerde informatie in een diagram. Informatie waarmee ik kan benchmarken met andere waterschappen en waarin historie en ontwikkelingen zichtbaar zijn. ‘Kijk, hier stonden we 3 jaar geleden en nu staan we hier. Het bolletje is nog steeds rood maar je ziet hoe dicht we het doel genaderd zijn!’ Ik wil kunnen laten zien welke verbeterstappen gezet zijn en wat die hebben opgeleverd. Het is belangrijk een genuanceerd en realistisch beeld te geven.”

Dashboards voor meer inzicht in waterkwaliteit

Om informatie over de regionale waterkwaliteit zichtbaar te maken, is voor de Provincie Zeeland, Waterschap Scheldestromen, Waterschap Brabantse Delta en Rijkswaterstaat door Royal HaskoningDHV een dashboard gebouwd. Dit beslaat het hele (Nederlandse deel van) van het Scheldestroomgebied, dus ook de wateren van Rijkswaterstaat en een klein stukje Brabantse Delta. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van data uit het Waterkwaliteitsportaal.

Wim: “Het regionale dashboard heeft grote meerwaarde, maar daarnaast heb ik behoefte aan inzicht in onze eigen monitoringdata. Daarom werken we momenteel ook aan een eigen dashboard. De informatie daarin gaat specifiek over de biologie en chemie van het watersysteem in Zeeland. Wat is de opdracht die we nog hebben en wat hebben we al bereikt? Het dashboard geeft inzicht in de eigen waterkwaliteit, per stof en per waterlichaam, zowel in de huidige status als in trends. Informatie waarmee onze stakeholders concreet aan de slag kunnen.”

Naast een eigen en een regionaal dashboard is het nuttig om met behulp van een landelijk dashboard een vergelijking te kunnen maken tussen de situatie bij Scheldestromen en die bij andere waterschappen. Wim ziet hier een kans voor het Informatiehuis Water: “Het Waterkwaliteitsportaal is openbaar en geeft landelijk inzicht voor iedereen, informatie delen is het doel. Het is een belangrijk, toegankelijk en gebruiksvriendelijk systeem en als Waterschap Scheldestromen maken wij indirect gebruik van de data in het Waterkwaliteitsportaal voor het opstellen van onze integrale rapportage aan de provincie. Maar de informatie is ook vrij summier. Het Waterkwaliteitsportaal zou nog meer toegevoegde waarde kunnen hebben als bijvoorbeeld ontwikkelingen getoond zouden worden. In het Waterkwaliteitsportaal zitten ook historische gegevens, dus hoe was het 3 jaar geleden? Welke stappen zijn er gemaakt? Ik zou het heel interessant vinden als de kaarten of diagrammen interactief worden gemaakt en we op die manier onze situatie kunnen vergelijken met die bij andere waterschappen. En als ik snel kan zien wat is verbeterd of verslechterd zodat snelle actie mogelijk is. Het zou mooi zijn als het Informatiehuis Water met het Waterkwaliteitsportaal meer gedetailleerd inzicht in de landelijke waterkwaliteit en het verbeterproces ervan zou kunnen realiseren!”