Vernieuwing Waterkwaliteitsportaal: het fundament staat!
Precies een jaar geleden kondigden we de vernieuwing aan van het Waterkwaliteitsportaal (Voorbereiding grondige verbouwing Waterkwaliteitsportaal | Informatiehuis Water (ihw.nl). Sindsdien is hard gewerkt aan het construeren van een sterk fundament voor een toekomstbestendig Waterkwaliteitsportaal. In 2024 gaan gebruikers beetje bij beetje merken welke vernieuwingen en verbeteringen hen dit project gaat opleveren, zoals een viewer voor geodata.
Marloes Schiereck, informatieanalist bij het Informatiehuis Water, vertelt waar we staan en wat je kunt verwachten.
Het Waterkwaliteitsportaal (WKP) is er voor het verzamelen, opslaan en presenteren van waterkwaliteitsgegevens. Voor waterbeheerders is het Waterkwaliteitsportaal hét middel om correct en consistent te rapporteren over onder andere de Kaderrichtlijn Water (KRW). De rol van Marloes Schiereck in de doorontwikkeling van het Waterkwaliteitsportaal is om te onderzoeken welke informatiebehoefte er is en hoe het Informatiehuis Water de betreffende data het beste kan verzamelen en presenteren. Daarvoor analyseert zij gebruikerswensen om de ‘vraag achter de vraag’ te achterhalen.
Bijvoorbeeld, gebruikers vragen om hun data op een kaart te presenteren. Wat willen zij daar dan precies mee bereiken? Welk type data heb je daarvoor nodig? Zijn GIS-kaartjes dan een goede oplossing of is een geoviewer meer geschikt? En welke functionaliteit nemen we daar dan in op? Op basis van de analyse wordt vervolgens een passende technische oplossing gerealiseerd. Het kan ook voorkomen dat veranderingen in landelijk of Europees beleid ertoe leiden dat voortaan bepaalde, andere data verzameld en gerapporteerd moet worden. Dan gaat Marloes na wat de impact daarvan is op het proces en op de functionaliteit in het Waterkwaliteitsportaal.
Van verplichting naar intrinsieke motivatie
“Een belangrijke drijfveer om het Waterkwaliteitsportaal te vernieuwen zit onder de motorkap”, zegt Marloes. “De techniek van het Waterkwaliteitsportaal is enorm verouderd en daardoor waren we niet meer in staat adequaat en snel te reageren op veranderende gebruikerswensen en rapportage-eisen. Dat is vervelend en onwenselijk. Want we kunnen met het Waterkwaliteitsportaal enorme toegevoegde waarde creëren in het waterbeheer. Bovendien willen we graag dat gebruikers het Waterkwaliteitsportaal niet alleen gebruiken omdat het moet vanwege rapportageverplichtingen, maar ook vanuit een intrinsieke motivatie. Die ontstaat als je als waterbeheerder ook zelf echt iets aan het Waterkwaliteitsportaal hébt.”
En hoe weet je dan wat gebruikers daarvoor nodig hebben? Marloes: “Onze procesleiders hebben veel contact met gebruikers en dat levert waardevolle informatie op. Als delegatielid van de Europese werkgroep Data en Informatie Sharing hoor ik bovendien wat er speelt op internationaal gebied en dat nemen we ook mee. En tenslotte is er een enquête geweest om de behoefte voor het vernieuwde Waterkwaliteitsportaal op te halen.”
Kaartviewer: informatief en kwaliteitscontrole
Een mooi voorbeeld van de vernieuwing van het Waterkwaliteitsportaal en aansluiting op de behoefte van gebruikers is te zien bij het gebruik van geodata. “Daarmee willen we graag méér doen dan alleen verplichte rapportages produceren en daarvoor ontwikkelen we twee oplossingen”, vertelt Marloes enthousiast. ”De eerste is dat we geodata beschikbaar gaan maken voor gebruik door iedereen die daarin geïnteresseerd is. De geodata komt straks, mét metadata, beschikbaar via het Nationaal georegister. Daardoor is de geodata makkelijk te vinden en te begrijpen. Vervolgens kun je de data via het Waterkwaliteitsportaal van het Informatiehuis Water downloaden of laden in je eigen kaartviewer voor geodata of GIS-applicatie.”
Het tweede spoor is de ontwikkeling van een kaartviewer voor geodata in het Waterkwaliteitsportaal zelf. Daarmee kunnen gebruikers straks op een kaart zien waar een waterlichaam zich bevindt en welke informatie erover beschikbaar is. “De kaartviewer zit nu in de ontwerpfase”, vertelt Marloes. “We hebben ervoor gekozen eerst zelf een concept te maken. Dat kon omdat we in de afgelopen jaren de meeste gebruikerswensen al in kaart hebben gebracht. Het conceptontwerp is gebaseerd op ervaringen met andere kaartviewer van overheidsorganisaties (bijvoorbeeld van Rijkswaterstaat) omdat we zo dicht mogelijk bij de bekende look & feel willen blijven. Met het concept gaan we vervolgens naar de gebruikers voor finetuning; wat moet er nog in, wat moet anders?”
Het doel van de kaartviewer voor geodata is tweeledig. Enerzijds geeft de viewer de partijen die data aanleveren de mogelijkheid op een laagdrempelige manier een kwaliteitscontrole te doen. Met de viewer kun je namelijk gelijk zien wát je hebt aangeleverd. Anderzijds kan met de kaartviewer informatie over de Nederlandse waterkwaliteit duidelijker en makkelijker met het publiek gedeeld worden. Bovendien is het belangrijk dat journalisten, die vaak gebruik maken van de geodata uit het Waterkwaliteitsportaal, met de viewer ook goed geïnformeerd worden over de context van die data door de aanwezigheid van metagegevens.
Prioriteren > toetsen > starten > uitrollen
En wanneer kunnen gebruikers dan de vruchten van de vernieuwing van het Waterkwaliteitsportaal gaan plukken? Marloes: “Het ontwikkeltraject vindt plaats in sprints. Per sprint bepalen we wat prioriteit heeft. Daarbij is van invloed hoe urgent de behoefte is en hoe complex het is om iets te realiseren. Is een toepassing bijvoorbeeld standaard beschikbaar of is het maatwerk?”
Voor de ontsluiting van de geodata en ontwikkeling van de kaartviewer geldt dat de financiering rond is en het offertetraject met PDOK loopt. De verwachting is dat het in de 1e helft van 2024 mogelijk wordt om geodata met metadata te raadplegen via het Nationaal georegister. Voor de kaartviewer voor geodata geldt dat het ruwe ontwerp uitgedacht is. “Dus we hebben een idee hoe het eruit moet komen te zien en welke data erin moet”, zegt Marloes. “Het ontwerp ligt nu bij Technolution, onze ontwikkelaar, om uit te zoeken welke technische oplossing daar het beste bij past. Het toetsen bij gebruikers laat nog even op zich wachten, omdat we het tijdsbestek tussen toetsing en realisatie zo kort mogelijk willen houden. Als we bij gebruikers gaan toetsen, willen we ook meteen kunnen doorpakken.”
Met de bouw van een vernieuwd Waterkwaliteitsportaal (versie 3.0), gebaseerd op moderne technieken, zorgen we voor een toekomstbestendige voorziening.
Waterkwaliteitsportaal: van losse componenten naar één sterk geheel
Het doorontwikkeltraject van het Waterkwaliteitsportaal bestaat globaal uit een aantal fases. De 1e fase was de inrichting van de infrastructuur en het verzorgen van de randvoorwaarden, zoals het maken van afspraken en het afsluiten van contracten. Niet zo zichtbaar voor gebruikers, maar wél heel belangrijk omdat daarmee het fundament is gelegd. Eind 2023 is die fase vrijwel afgerond en is het vernieuwde Waterkwaliteitsportaal ‘bouwklaar’.
De 2e fase begint in 2024 en betreft het uitdenken en ontwikkelen van de user interface. “Dan ga je als gebruiker voor het eerst ook echt iets merken”, vertelt Marloes, “en in die fase gaan we gebruikers dus ook betrekken. Op dezelfde manier als bij de kaartviewer: per concreet onderwerp en op het moment dat de toetsing gevolgd kan worden door de realisatie.”
Zo wordt het Waterkwaliteitsportaal meer dan een database met gegevens. Het Waterkwaliteitsportaal is straks een geïntegreerd en samenwerkend geheel van modules: de infrastructuur, de website, de kaartviewer voor geodata, een dashboard voor statistieken, etc. “Overigens hébben we natuurlijk ook al heel veel”, zegt Marloes, “en gaan natuurlijk niet opnieuw maken wat al goed loopt, zoals de Aquo-kit. Dingen die goed werken zullen we hergebruiken, indien nodig verbeteren (zoals bijvoorbeeld de factsheets) en meer met elkaar verbinden. Zodat het nieuwe Waterkwaliteitsportaal straks echt een toekomstbestendig netwerk van modules is die elkaar versterken en waarop uitbreidingen en verbeteringen mogelijk zijn.”
Het WKP-team werkt met enthousiasme aan deze doorontwikkeling. “Het wordt ook veel leuker voor ons!”, lacht Marloes. “Wij willen niet alleen maar vragen en moeilijk doen, wij willen waterbeheerders iets bieden waar ze blij van worden en mensen echt ondersteunen in hun werk. Natuurlijk kan niet alles altijd, maar meer flexibiliteit en meer mogelijkheden om in te spelen op gebruikersvragen, daar krijg we energie van!”
Marloes Schiereck is informatieanalist bij het Informatiehuis Water en gedetacheerd vanuit Rijkswaterstaat (WVL)